10.14.
X¸c ®Þnh dung m«i tån d
Thö nghiÖm m«
t¶ trong Phô lôc nµy x¸c ®Þnh dung m«i tån d trong c¸c trêng hîp:
1- §Þnh tÝnh
dung m«i nhãm 1 vµ dung m«i nhãm 2 tån d trong dîc chÊt, t¸ dîc, hay dîc
phÈm;
2- Thö giíi h¹n
dung m«i nhãm 1 vµ dung m«i nhãm 2 khi chóng tån t¹i trong dîc chÊt, t¸ dîc,
hay dîc phÈm;
3- §Þnh lîng
dung m«i nhãm 2 khi lîng tån d lín h¬n 1000 phÇn triÖu (0,1 %) hoÆc ®Þnh
lîng dung m«i nhãm 3 tån d khi cã yªu cÇu.
C¸c dung m«i
tån d nhãm 1, nhãm 2, nhãm 3 ®îc liÖt kª t¹i c¸c b¶ng trong Phô lôc 10.14.1 “Quy
®Þnh vÒ dung m«i tån d trong thuèc ë
ViÖt Nam”.
Chuyªn luËn nµy
giíi thiÖu 3 c¸ch pha mÉu thö vµ c¸c diÒu kiÖn kü thuËt tiªm pha h¬i c¸c mÉu
thö hãa h¬i lªn hÖ thèng s¾c ký khÝ. Sö dông hai hÖ s¾c ký, hÖ s¾c ký A thêng
®îc chän tríc, cßn hÖ s¾c ký B thêng ®îc dïng ®Ó cñng cè kÕt qu¶ ph¸t hiÖn.
ViÖc chän c¸ch pha mÉu thö tïy thuéc vµo sù hßa tan cña mÉu thö. Trong mét sè
Ýt trêng hîp c¸ch pha mÉu tïy thuéc dung m«i tån d cÇn kiÓm tra.
C¸c dung m«i tån
d sau ®©y kh«ng ®îc ph¸t hiÖn dÔ dµng b»ng c¸c diÒu kiÖn tiªm pha h¬i ghi
trong chuyªn lu©n nµy: Formamid, 2-ethoxyethanol, 2-methoxyethanol, ethylen
glycol, N-methylpyrrolidon vµ sulfolan. Ph¶i ¸p dông c¸c qui tr×nh kh¸c thÝch
hîp ®Ó kiÓm tra sù tån d cña c¸c dung m«i trªn.
Khi dïng qui
tr×nh cña chuyªn luËn nµy ®Ó ®Þnh lîng c¸c dung m«i tån d, ph¶i tiÕn hµnh
thÈm ®Þnh qui tr×nh.
TiÕn hµnh
Thùc nghiÖm b»ng ph¬ng ph¸p s¾c ký khÝ (Phô lôc 5.2) víi
kü thuËt tiªm pha h¬i ¸p tÜnh.
Pha mÉu thö
C¸ch 1 : Dïng kiÓm tra dung m«i tån d trong c¸c chÊt tan
trong níc
Dung dÞch thö (1): Hßa tan 0,200 g mÉu thö trong níc,
pha lo·ng víi níc tíi 20 ml.
C¸ch
2 : Dïng kiÓm tra dung m«i tån d trong c¸c chÊt kh«ng tan trong níc.
Dung
dÞch thö (2): Hßa
tan 0,200 g mÉu thö trong N,N-dimethylformamid (DMF), pha lo·ng tíi 20 ml víi cïng dung m«i.
C¸ch 3 : Dïng kiÓm tra N,N-dimethylacetamid
vµ/hoÆc N,N- dimethylformamid khi biÕt râ hoÆc nghi ngê cã mét hoÆc c¶ hai dung
m«i nµy tån d trong mÉu thö.
Dung
dÞch thö (3):
Hßa tan 0,200 g mÉu thö trong1,3-dimethyl-2-
imidazolidinon (DMI) vµ
pha lo·ng ®Õn 20,0 ml víi cïng dung m«i.
Khi kh«ng cã c¸ch pha mÉu nµo nªu trªn phï
hîp víi mÉu thö, th× c¸ch pha mÉu thö vµ ®iÒu kiÖn pha h¬i ¸p tÜnh ¸p dông ph¶i
®îc chøng minh lµ phï hîp.
Dung
dÞch dung m«i (a): Hßa
tan 1,0 ml dung dÞch ®èi chiÕu dung m«i tån d nhãm 1 víi níc thµnh 100 ml. Pha lo·ng 1,0 ml dung dÞch nµy víi níc tíi 10,0 ml.
Dung dÞch dung m«i (b): Hßa tan mét lîng thÝch hîp dung m«i tån d nhãm 2 trong
dimethylsulfoxid. Pha lo·ng víi níc tíi 100 ml. TiÕp tôc pha lo·ng ®Ó thu dîc
dung dÞch cã nång ®é b»ng 1/20 giíi h¹n quy ®Þnh t¹i b¶ng 10.14.2 trong Phô lôc
10.14.1 Quy ®Þnh ®èi víi t¹p chÊt lµ dung m«i tån d.
Dung dÞch dung m«i (c): Hßa tan 1,00 g dung m«i hoÆc c¸c dung m«i cã trong mÉu thö víi
dimethylsulfoxid hoÆc níc (nÕu thÝch
hîp), vµ pha lo·ng víi níc tíi 100
ml. TiÕp tôc pha lo·ng ®Ó thu ®îc dung dÞch cã nång ®é b»ng 1/20 giíi h¹n quy
®Þnh t¹i B¶ng 10.14.1.1 hoÆc B¶ng 10.14.1.2. trong Phô lôc 10.14.1
Qui ®Þnh ®èi víi t¹p chÊt lµ dung m«i tån d.
Dung dÞch mÉu tr¾ng: ChuÈn bÞ nh c¸ch pha dung dÞch dung m«i (c) nhng kh«ng thªm dung m«i cÇn
x¸c ®Þnh (®Ó kiÓm tra sù v¾ng mÆt cña c¸c pic nhiÔu).
Dung dÞch thö: LÊy 5,0 ml dung dÞch thö vµ 1,0 ml dung dÞch mÉu tr¾ng cho vµo mét lä ®Ó
tiªm.
Dung dÞch ®èi chiÕu (a) (nhãm 1): LÊy 1,0 ml dung dÞch dung m«i (a) vµ 5,0 ml chÊt pha lo·ng
thÝch hîp vµo mét lä ®Ó tiªm.
Dung dÞch ®èi chiÕu (a1) (nhãm 1): LÊy 1,0 ml dung dÞch dung m«i (a) vµ 5,0 ml
dung dÞch thö vµo mét lä ®Ó tiªm.
Dung dÞch ®èi chiÕu (b) (nhãm 2): LÊy 1,0 ml dung dÞch dung m«i (b) vµ 5,0 ml chÊt pha lo·ng
thÝch hîp vµo mét lä ®Ó tiªm.
Dung dÞch ®èi chiÕu (c) 1 ml dung dÞch dung m«i (c) vµ 5 ml dung dÞch mÉu thö vµo mét lä ®Ó tiªm.
Dung dÞch ®èi chiÕu (d): 1,0 ml dung dÞch mÉu tr¾ng vµ 5,0 ml chÊt pha lo·ng thÝch hîp vµo mét
lä ®Ó tiªm.
§ãng kÝn c¸c lä ®Ó tiªm nãi trªn b»ng nót cao su cã bao líp
polytetrafluoroethylen vµ gi÷ bëi mét vßng chôp ngoµi b»ng nh«m. L¾c m¹nh ®Ó cã
mét dung dÞch ®ång nhÊt.
C¸c ®iÒu kiÖn tiªm pha h¬i ¸p tÜnh cã thÓ dïng:
|
Th«ng s« ho¹t
®éng |
C¸ch pha mÉu |
||
|
1 |
2 |
3 |
|
|
NhiÖt ®é c©n b»ng
(o C) |
80 |
105 |
80 |
|
Thêi gian c©n b»ng (phót) |
60 |
45 |
45 |
|
NhiÖt ®é dßng
ch¶y (o C) |
85 |
110 |
115 |
|
KhÝ mang |
Nitrogen hoÆc
heli dïng cho s¾c ký khÝ ë ¸p suÊt
thÝch hîp |
||
|
Thêi gian ®iÒu ¸p (gi©y) |
30 |
30 |
30 |
|
ThÓ tÝch tiªm ((ml) |
1 |
1 |
1 |
§iÒu
kiÖn s¾c ký
HÖ
thèng A
Cét
mao qu¶n thuû tinh hoÆc cét cã nßng réng dµi
30 m, ®êng kÝnh trong 0,32 mm hoÆc 0,53 mm ®îc phñ b»ng líp c¸c polymer liªn
kÕt m¹ng gåm polydimethylsiloxan 94% vµ polycyanopropylphenylsiloxan 6% (dµy 1,8 mm hoÆc 3,0 mm).
KhÝ
mang: Nitrogen dïng cho s¾c ký khÝ hoÆc heli dïng cho s¾c ký khÝ., tû lÖ chia
dßng: 1:5, tèc ®é dßng kho¶ng 35 cm/gi©y.
Detector
ion hãa ngän löa (cã thÓ dïng detector khèi phæ hoÆc ®Ó ph¸t hiÖn dung m«i tån
d nhãm 1 ë d¹ng hîp chÊt clorid cã thÓ dïng detector thu (b¾t) ®iÖn tö).
Duy
tr× nhiÖt cét ë 40 oC, trong 20 phót, sau ®ã gia t¨ng nhiÖt ®é víi
tèc ®é 10oC/phót cho ®Õn khi ®¹t 240 oC, gi÷ ë 240 oC
trong 20 phót. NhiÖt ®é buång tiªm 140 oC, nhiÖt ®é detector 250 oC.
HÖ thèng B
Cét
mao qu¶n thuû tinh hoÆc cét cã nßng réng dµi 30 m cã ®êng kÝnh trong 0,32 mm
hoÆc 0,53 mm, ®îc phñ macrogol 20.000 dµy 0,25 mm.
KhÝ
mang: Nitrogen dïng cho s¾c ký khÝ hoÆc heli dïng cho s¾c ký khÝ, tû lÖ chia
dßng: 1:5, tèc ®é dßng kho¶ng 35 cm/gi©y.
Detector
ion hãa ngän löa (cã thÓ dïng detector khèi phæ hoÆc ®Ó ph¸t hiÖn dung m«i tån
d nhãm 1 ë d¹ng hîp chÊt clorid cã thÓ dïng detector thu (b¾t) ®iÖn tö.
Duy
tr× nhiÖt ®é cét ë 50 oC trong 20 phót, sau ®ã gia t¨ng nhiÖt ®é víi
tèc ®é 6 oC/phót cho ®Õn khi ®¹t 165 oC. Gi÷ ë 165 oC
trong 20 phót. NhiÖt ®é buång tiªm ë 140 oC, nhiÖt ®é detector ë 250
oC.
Ph©n tÝch trªn hÖ thèng A
Tiªm 1 ml pha
h¬i cña dung dÞch ®èi chiÕu (a ), ghi s¾c ký ®å ë c¸c ®iÒu kiÖn sao cho cã thÓ
x¸c ®Þnh ®îc tû lÖ tÝn hiÖu/nhiÔu cña 1,1,1-tricloroethan. Tû lÖ tÝn hiÖu/nhiÔu
cña 1,1,1-tricloroethan kh«ng ®îc nhá h¬n 5; xem s¾c ký ®å t¹i H×nh 10.14-1.
Tiªm 1 ml pha h¬i cña dung dÞch ®èi chiÕu (a1).
Pic cña c¸c dung m«i nhãm 1 thêng ®îc ph¸t hiÖn.
Tiªm 1 ml pha h¬i cña dung dÞch ®èi chiÕu (b), ghi s¾c
ký ®å ë c¸c ®iÒu kiÖn sao cho hÖ sè ph©n gi¶i gi÷a acetonitril vµ methylen
clorid cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc. HÖ thèng s¾c ký A sÏ thÝch hîp nÕu hÖ sè ph©n gi¶i
gi÷a acetonitril vµ methylen clorid kh«ng nhá h¬n 1,0 vµ s¾c ký ®å cã d¹ng nh
h×nh 10.14-2.
Tiªm 1 ml pha h¬i cña dung dÞch thö lªn cét ph©n tÝch
cña hÖ A. NÕu s¾c ký ®å thu ®îc kh«ng cã pic nµo t¬ng øng víi mét trong c¸c pic
cña nh÷ng dung m«i tån d trong s¾c ký ®å cho bëi c¸c dung dÞch ®èi chiÕu (a)
vµ (b) th× mÉu thö ®¹t yªu cÇu. NÕu s¾c ký ®å cña mÉu thö cã pic t¬ng øng víi pic
cña mét trong nh÷ng dung m«i tån d
trong s¾c ký ®å cho bëi c¸c dung dÞch ®èi chiÕu (a) vµ (b), th× ph¶i tiÕp tôc
ph©n tÝch trªn hÖ B.
Ph©n tÝch trªn hÖ thèng B
Tiªm 1 ml pha h¬i cña dung dÞch ®èi chiÕu (a) ghi s¾c
ký ®å ë c¸c ®iÒu kiÖn sao cho cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc tû lÖ tÝn hiÖu/nhiÔu cña
benzen. Tû lÖ tÝn hiÖu/nhiÔu cña benzen kh«ng ®îc nhá h¬n 5. Xem s¾c ký ®å t¹i
h×nh 10.14-3.
Tiªm 1 ml pha h¬i cña dung dÞch ®èi chiÕu (a1).
§Ønh cña c¸c dung m«i nhãm 1 thêng ®îc ph¸t hiÖn.
Tiªm 1 ml pha h¬i cña dung dÞch ®èi chiÕu (b), ghi s¾c
ký ®å ë c¸c ®iÒu kiÖn sao cho hÖ sè ph©n gi¶i gi÷a gi÷a acetonitril vµ
tricloroethylen cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc. HÖ thèng s¾c ký B sÏ thÝch hîp nÕu hÖ sè
ph©n gi¶i gi÷a acetonitril vµ tricloroethylen kh«ng nhá h¬n 1,0 vµ s¾c ký ®å cã
d¹ng nh h×nh 10.14-4.
Tiªm 1 ml pha h¬i cña dung dÞch thö. NÕu s¾c ký ®å thu
®îc kh«ng cã ®Ønh nµo t¬ng øng víi mét trong c¸c ®Ønh cña dung m«i tån d
trong s¾c ký ®å cho bëi c¸c dung dÞch ®èi chiÕu (a) vµ (b) th× mÉu thö ®¹t yªu
cÇu. NÕu s¾c ký ®å cña mÉu thö cã ®Ønh t¬ng øng víi mét trong nh÷ng ®Ønh cña
dung m«i tån d trong s¾c ký ®å cho bëi c¸c dung dÞch ®èi chiÕu (a) vµ (b) vµ
phï hîp víi kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn hÖ thèng A th× tiÕn hµnh nh sau:
Tiªm 1 ml pha h¬i cña dung dÞch ®èi chiÕu (c) lªn cét ph©n tÝch cña hÖ thèng
A hoÆc B. §iÒu chØnh ®é nh¹y cña hÖ thèng sao cho chiÒu cao cña pic dung m«i
tån d (hay cña c¸c dung m«i tån d) kh«ng díi 50% toµn thang chiÒu cao trªn m¸y
ghi.
Tiªm 1 ml pha h¬i cña dung dÞch ®èi chiÕu (d) lªn cét. Ph¶i kh«ng cã
®Ønh nhiÔu nµo ®îc ph¸t hiÖn. Tiªm 1,0 ml pha h¬i cña dung dÞch thö vµ 1,0 ml
pha h¬i cña dung dÞch ®èi chiÕu (c) lªn cét. Tiªm lÆp l¹i 2 lÇn n÷a.
DiÖn tÝch pic trung b×nh cña dung m«i tån d trong s¾c
ký ®å cho bëi dung dÞch thö kh«ng ®îc lín h¬n mét nöa (1/2) diÖn tÝch trung
b×nh cña pic t¬ng øng trong s¾c ký ®å cho bëi dung dÞch ®èi chiÕu (c). Thö
nghiÖm chØ cã gi¸ trÞ nÕu ®é lÖch chuÈn t¬ng ®èi cña c¸c gi¸ trÞ kh¸c biÖt
(c¸c hiÖu sè) gi÷a ba cÆp diÖn tÝch pic cña dung dÞch thö vµ dung dÞch ®èi
chiÕu (c) nhá h¬n 15 %.
Khi hµm lîng dung m«i tån d thuéc nhãm 2 hoÆc nhãm 3
ë møc 0,1% hoÆc lín h¬n th× cã thÓ tiÕn hµnh ®Þnh lîng b»ng ph¬ng ph¸p céng
thªm chÊt chuÈn vµo mÉu thö.
H×nh10.14-1: S¾c ký ®å c¸c dung m«i nhãm 1
ph©n tÝch trªn hÖ thèng A theo qui tr×nh 1; detector ion hãa ngän löa.
4: benzen;
10: carbon tetrachlorid; 14:
1,2-dicloroethan; 15:
1,1-dicloroethylen; 52: 1,1,1-tricloroethan.
H×nh10.14-2: S¾c ký ®å c¸c dung m«i nhãm 2 ph©n tÝch trªn
hÖ thèng A theo qui tr×nh 1; detector ion hãa ngän löa.
3:
acetonitril; 11: cloroform; 13: cyclohexan; 16a: cis-1,2-dicloroethylen; 17: dicloromethan; 29: hexan; 30: 2-hexanon; 34: methanol;
49: pyridin; 51: toluen; 53: 1,1,2-tricloroethylen; 54: xylen (ortho, meta, para); 58: clorobenzen; 61: tetralin;
62: methylcyclohexan; 63:
nitromethan; 64: 1,2-dimethoxyethan.
Hình 10.14-3 : Saéc kyù ñoà c¸c dung
moâi nhoùm 1 phaân tích treân heä thoáng B theo qui trình 1; Detector ion hoùa
ngoïn löûa.
4: benzen; 10:
carbon tetraclorid; 14:
1,2-dicloroethan; 15:
1,1-dicloroethylen; 52: 1,1,1-tricloroethan.
H×nh10.14-4: S¾c ký ®å c¸c dung m«i nhãm 2,
ph©n tÝch trªn hÖ thèng B theo qui tr×nh 1; detector ion hãa ngän löa.
3: acetonitril; 11: cloroform; 13: cyclohexan; 16a: cis-1,2-dichloroethylen; 17: dicloromethan; 23: 1,4-dioxan; 29: hexan;
30: 2-hexanon; 34: methanol; 49: pyridin;
51: toluen; 53:
1,1,2-tricloroethylen; 54: xylen (ortho,
meta, para); 58: clorobenzen; 61: tetralin;
62: methylcyclohexan; 63:
nitromethan; 64: 1,2-dimethoxyethan.
H×nh 10.14 -5: S¬ ®å c¸c bíc tiÕn
hµnh
Dung dÞch thö
